iran yüce lideri ne demek?

İran yüce lideri, (, **,¹) Devrim lideri, (, **,²) resmi adıyla Yüce Rehberlik Makamı (Farsça: مقام معظم رهبری, makam-ı muazzam-ı rehberi), İran'ın başı ve en yüksek siyasi ve dini otoritesi, yüce lideridir. Silahlı Kuvvetler, yargı sistemi, devlet televizyonu ve diğer kilit hükûmet kuruluşları, yüce liderin kontrolü altındadır. Yüce lider seçildikten sonra Uzmanlar Meclisi tarafından denetlenir. Ancak bugüne kadar denetleme yapılmamıştır.

İran'ın uzun süredir yüce lideri olan Ali Hamaney, kararnameler yayınlamakta ve ekonomi, çevre, dış politika, eğitim, ulusal planlama ve İran'daki diğer her şey hakkında nihai kararlar vermektedir.³⁴⁵⁶⁷⁸⁹¹⁰¹¹ Hamaney ayrıca, İran'daki seçimlerde şeffaflığa ilişkin nihai kararlar vermiş¹² ve cumhurbaşkanlığı kabinesinin bazı atamalarını iptal etmiş ve yeniden görevlendirmiştir.¹³ Ali Hamaney, Savunma, İstihbarat ve Dışişleri bakanlıklarının yanı sıra Bilim Bakanlığı gibi diğer bakanlıkları da doğrudan seçiyor.¹⁴

İran Dışişleri Bakanlığının protokol ve törenle sınırlı olan görevleri, İran’ın bölgesel politikası, dini liderlik makamı tarafından doğrudan kontrol ediliyor. Örneğin, İran’ın Arap ülkelerinin büyükelçileri, dini lidere doğrudan rapor veren Kudüs Kolordusu tarafından seçilir. Anayasaya göre, İran'da hükümetin iktidarı, dini liderin gözetimi altında görev yapan yasama organı, yargı ve yürütme yetkisine sahiptir. Dini lider, İran Cumhurbaşkanından daha güçlüdür ve orduda, sivil hükümette ve yargıda pek çok güçlü makamın başkanlarını atar.¹⁵ Aslında İran anayasası, dini liderin Şiilikte dini fetvalar konusunda en yüksek rütbeli din adamı ve otorite olan merci-i taklid olması gerektiğini belirtiyordu ancak, 1989'da anayasa, liderin sadece İslami bilgin olmasının yeterli olabileceği yönünde değiştirildi, yani liderin daha düşük seviyeli bir din adamı olabilmesinin önü açıldı.¹⁶

Görev ve Yetkileri

İran dinî lideri, aynı zamanda İran'ın dinî liderini denetlemek, seçmek ve görevden almakla görevli tek devlet organı olan Uzmanlar Meclisi tarafından seçilir.¹⁷ Aşağıdaki büroları denetler, atar ve görevden alabilir:

Cumhurbaşkanını göreve gelmesini onaylar ve ayrıca Parlamentonun üçte iki çoğunluğu ile birlikte görevden alabilir.
8 yıllık bir dönem için Yargı Erki başkanını,
5 yıllık bir süre için Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyelerini,
Kültür Devrimi Yüksek Konseyi üyelerini atar.
Uzmanlar Meclisi üyeleri arasından 12 Anayasa Koruma Konseyi üyesinden 6'sını atar, diğer 6'sı ise Dini liderin tayin ettiği İran Yargı Erki Başkanı tarafından aday gösterilen İslami hukukçu adayları arasından parlamento tarafından seçilir.¹⁸¹⁹
Savunma, İstihbarat, Dışişleri ve Bilim bakanlarının atanmasını onaylar.
Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi'ne iki temsilci,
8 yıllık bir süre için İran Radyo Televizyon Kurumu başkanını,
Her eyaletin başkenti için Cuma namazı imamlarını,
İran Silahlı Kuvvetleri komutanını ve İran Silahlı Kuvvetleri birimlerinin komutanlarını,
İran Devrim Muhafızları Ordusu komutanını ve İran Devrim Muhafızları Ordusu birimlerinin komutanlarını atar.
Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi ile görüştükten sonra İran İslam Cumhuriyeti'nin genel politikalarını düzenlemek.
Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi aracılığıyla, geleneksel yöntemlerle çözülemeyen sorunları çözmek.
Sistemlerin genel politikalara uygun yürütülmesini denetlemek.
Ulusal referandumlar için kararnameler çıkarmak.
Silahlı kuvvetlerin başkomutanı olarak:
- Savaş ve barış ilan etmek.
- Silahlı kuvvetleri seferber etmek.
- Silahlı kuvvetlerin yapısındaki farklılıklardan kaynaklanan sorunlara çözüm bulmak.

Dinî liderler

<table> <thead> <tr class="header"> <th><p>№</p></th> <th><p>Görev Süresi</p></th> <th><p>Resim</p></th> <th><p>İsim </p></th> <th><p>Hayatı</p></th> <th><p>Doğum Yeri</p></th> <th><p>Siyasi Bağlantı</p></th> <th><p>Notlar</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>1</p></td> <td><p>3 Aralık 1979 – 3 Haziran 1989 </p></td> <td></td> <td><p><a href="Ruhullah_Humeyni" title="wikilink">Ruhullah Humeyni</a>''' <span style="font-size:125%;"></span> </p></td> <td><p>– </p></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>2</p></td> <td><p>4 Haziran 1989 – günümüz </p></td> <td></td> <td><p><a href="Ali_Hamaney" title="wikilink">Ali Hamaney</a>''' <span style="font-size:125%;"></span> </p></td> <td><p><a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a></p></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>

Kaynakça

Dış bağlantılar

Orijinal kaynak: iran yüce lideri. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Article 108, Iranian Constitution ↩
Article 89-91, Iranian Constitution ↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
"Who's in Charge?" by Ervand Abrahamian London Review of Books, 6 November 2008 ↩
Moin, Baqer, Khomeini, (2001), p.293 ↩
↩
↩
↩